Virusi su stari koliko i život, ali naučnici nisu sigurni da li su oni živi. Zapisani su u našoj DNK i svakog dana ih dotaknemo na stotine miliona.
Dok novi virus korona izaziva haos širom svijeta, vrijedi se zapitati osnovno pitanje: Šta su, zapravo, virusi? Od čega se sastoje i odakle su došli? I vjerovatno najvažnije, zašto nas pokušavaju ubiti?
Sto miliona svjetlosnih godina
Priču o virusima možda je najbolje prenijeti putem brojeva od kojih se vrti u glavi. Po Kurtisu Satlu, virologu sa Univerziteta “British Columbia”, fizička svojstva virusa ljudima su teško pojmljiva. Na primjer, njihova veličina. Kada bi svaki virus u ljudskom tijelu bio veličine glave pribadače, prosječan čovjek bio bi visok 150 kilometara.
Satl je istraživanjem utvrdio da se više od 800 miliona virusa smjesti na svakom kvadratnom metru Zemlje svakog dana. U kašičici morske vode obično je više virusa nego ljudi u Evropi.
“Većina nas proguta više od milijardu virusa svaki put kad plivamo”, kaže Satl.
U studiji objavljenoj u časopisu “Nature Microbiology” 2011. procjenjuje se da na Zemlji ima 10 kvintilijuna virusa (kvintilijun je deset na tridesetu potenciju).
Ako ih poredate jednog do drugog, protegnuće se 100 miliona svjetlosnih godina ili hiljadu širina Mliječne staze.
Jesu li virusi živi?
“Viruse je najbolje shvatiti kao molekularne pakete”, tvrdi Teri Šors, profesor biologije na Univerzitetu “Wisconsin” i autorka nekoliko knjiga o toj temi.
“Ti paketi moraju biti dovoljno maleni da stanu u stanicu i uzrokuju infekciju”, kaže ona.
U osnovi je virus niz genetičkog materijala s nekoliko molekula proteina, koji zauzima neobičnu sredinu između živog i neživog. Pošto nemaju stanica i ne proizvode energiju disanjem, što je ključna definicija živih bića, mnogi naučnici ne smatraju živima.
Ali čim prodru u svog domaćina, virusi krenu u niz aktivnosti kakve se u prirodi rijetko viđaju, ‘hakujući’ stanice novim genetskim uputstvima zbog kojih se repliciraju vrtoglavom brzinom.
Virolog Ed Ribicki sa Univerziteta u Kejp Taunu kaže da su virusi živi.
“Zašto? Kada su u stanici, oni jesu stanica”, objašnjava Ribicki.
Šors smatra da su virusi “metabolički neaktivni”.
“Ako ne uđu u toplo tijelo i ne prodru u stanicu, virusi su inertni”, rekla je.
Ali kad im to uspije, “cijela stanična mašinerija u potpunosti je posvećena virusnom razmnožavanju”, dodaje Satl.
“To je živi virus”, kaže.
Porijeklo
Iako su njihovi počeci još nerazjašnjeni, virusi su ostavili otisak na gotovo sav život na Zemlji, uključujući i onaj ljudski. Oko osam odsto ljudskog genoma je virusnog porijekla, to jest ostataka pradavnih virusa koji su nas inficirali.
Ali njihova priča počinje prije ljudske.
“Mislimo da su virusi ovdje od samoga početka. Koji god da je primordijalni spoj uzrokovao stanični život, vjerovatno je udahnuo život virusima u isto vrijeme”, kaže Satl.
Da li su to sve ‘loši momci’?
Većina virusa nam privlači pažnju jer se zbog njih razbolimo. Od SARS-a početkom vijeka, preko ebole u zapadnoj i srednjoj Africi do današnje epidemije novim virusom, korona zarazne virusne bolesti sve su raširenije. Ali ima i “čestitih” virusa.
“Gotovo svi virusi su za ljude, zapravo, bezopasni”, kaže Ribicki.
Mnogi nam čine i dobro jer inficiraju druge organizme koji bi u suprotnom bili štetni po ljude. Usto, od oslabljenih virusa rade se vakcine, a u medicini se razvija nova metoda liječenja raka ubrizgavanjem virusa u kancerogene stanice.
“Ti virusi se množe samo u kancerogenim stanicama, a ne u zdravim. Takvo liječenje nije toksično kao klasične terapije protiv raka”, rekla je Šors.
Ribicki je veći dio svog profesionalnog života proveo pokušavajući otključati tajne virusa i tvrdi da ih oni imaju još mnogo.
“Oni su najraznovrsniji organizmi na planeti i ima ih više nego bilo čega drugog, a mi i dalje jedva da o njima nešto znamo”, kaže Ribicki.
Visoko.co.ba/nezavisne.com
Ako želite preuzeti tekst ili dio teksta čiji je autor Visoko.co.ba, dužni ste navesti naš portal kao izvor autorskog teksta! Isto se odnosi i na fotografije i video materijale čiji je autor portal Visoko.co.ba ili materijale koji su dati portalu na korištenje.
Član 14. Kodeksa za štampu i online medije BiH: Značajna upotreba ili reprodukcija materijala zaštićenog autorskim pravima zahtijeva izričitu dozvolu nositelja prava, osim ako dozvola nije navedena u samom materijalu.