FOTO / Amela Jusufović: Čaršija sa devet džamija- simboli i ukrasi visočkih mahala

Naše Visoko, posebno po svom bogatom kulturnom dobru, a između ostalog, njegovo gradsko jezgro krasi devet džamija, devet munara koje se ponosno izdižu prema nebeskom plavetnilu, stoje tu, prkoseći vremenu i kao neizbrisivi su tragovi Orijenta na ovom području. U toj dolini visočkih sokaka, kvartova, mahala, koje se prožimaju i naslanjaju jedna na drugu, istovremeno se šire i prepliću zvukovi ezana s minareta devet gradskih džamija, čineći tako jedan poseban doživljaj za svakog vjernika, ali i posjetitelja.  Po tome je Visoko posebno, gdje gotovo svaka gradska mahala ima svoju džamiju, molitveno mjesto okupljanja vjernika, mjesto korisnog druženja, zdravog dijaloga i duhovne ispunjenosti svakog pojedinca.

A visočke gradske džamije su više od molitvenih mjesta. Svaka od njih ima posebnu priču, iza koje se krije bogata historija i tradicija od njihovog samog utemeljenja pa sve do danas. Sve one su bile podložne i izložene raznim historijskim i klimatskim utjecajima, elementarnim nepogodama, a posebno izložene ljudskim faktorima kroz vijekove, kroz različite vremenske periode. Bez obzira na sva ta iskušenja, kao materijalni vjerski simboli one su opstale i iz tih mračnih vremena, ruševina i svojih prvobitnih temelja ponosno se dizale i nicale još ljepše, postojnije i prkosnije, nastavljajući svoj kontinuitet postojanja. A kako bismo i zamislili današnje gradske mahale i kvartove bez njihovih džamija, vjerskih kuća, od kojih su gotovo sve u narodu prozvane i poznate po mahalama, odnosno dijelovima gradskog jezgra, u kojima se nalaze, te svaka od njih ima dvojake nazive. Upravo tu se i krije ta neraskidiva veza i povezanost ovih vjerskih simbola sa mahalom, prostorom gdje se nalaze i njenim stanovnicima čineći tako jedinstvenu urbanu i ambijentalnu cjelinu gradskog jezgra. Džamije kao sakralni simboli, su bila mjesta nastanka novih mahala, novih dijelova grada, odnosno njihovom gradnjom i nicanjem popratnih objekata, postepeno se u njihovom okruženju razvijao društveni život, što je intenziviralo nastajanje novih domaćinstava, u konačnici formiranje zajednice.

Tako su česte fotografije stare visočke čaršije, gdje uz trgovišta, tradicionalne visočke zanate i radinosti , dućane, radionice, koncentraciju velikog broja ljudi, zbijene i nanizane objekte, ističe se i nazire i neka od starih gradskih džamija. I nisu samo fotografije te koje nas upućuju na dugovječnost tih objekata, o njima su zapisane i ispričane mnoge priče i predanja. Sama činjenica da jedno gradsko jezgro površine kakvu posjeduje Visoko, baštini devet džamija je impozantna, a još značajnija komponenta je da većina njih uvrštena pod određenim stepenom zaštite, te kao cjelina predstavljaju kulturnohistorijsko naslijeđe našeg grada. Njihov prvobitni oblik, izgled,te unutrašnjost molitvenog prostora bili su podloženi mnogim restauracijama, rekonstrukcijama, obnovama, a neke čak i ponovnim gradnjama, tako da nijedna u potpunosti nije sačuvala svoj autentičan izgled.

Najstarijom džamijom po predanjima i tradiciji se smatra Hadži Ibrahimova/ Pertačka džamija, čiji je graditelj bio Hadži Ibrahim. Ona predstavlja posebnu ambijentalnu i historijsku cjelinu, te je uvrštena u posebnu kategoriju kulturnohistorijskih spomenika našeg grada.  Međutim, pisani izvori upućuju na činjenicu da se najstarijom džamijom može smatrati i Šerefuddinova/ Bijela/ Čaršijska džamija, koja je u potpunosti imala drugačiji izgled u odnosu na današnji moderni.

Ono što je evidentno da se obje džamije nalaze u starom dijelu grada, tako da se sa sigurnošću može reći da se ubrajaju u najstarije visočke džamije. Danas Bijela džamija predstavlja istinski vjerski arhitektonski dragulj, jedan od najljepših sakralnih objekata Evrope, dobitnica je prestižnih nagrada za arhitekturu, inovativnost, orginalnost. Predstavlja unikatni simbol Visokog, monumentalno zdanje, koje svojim izgledom plijeni pažnju svakog posjetitelja, naučnika, arhitekte, umjetnika, te se nalazi na Listi peticija za proglašenja dobara nacionalnim spomenicima KONS-a BiH.

Neposredno iznad glavne saobraćajnice, na blagom uzvišenju izgrađena je džamija na Kraljevcu, u narodu poznata kao Kraljevačka/ Hadži Muruvvetova džamija. Iako se njena gradnja veže za prvu polovinu 17. stoljeća, mogla je biti izgrađena i mnogo ranije, budući da se mesdžid i mahala vakufa Hadži Muruvveta spominje sredinom 16. stoljeća. I ono što je možda za većinu nepoznanica i što ima neku povezanost sa Tabačkom džamijom i tabačkim zanatom je ta da je i Kraljevačku džamiju dao sagraditi zanatlija- tabak Hadži Muruvvet, koji se bavio kožarstvom, te je u skladu svojih mogućnosti i vjerske privrženosti podigao mesdžid. Sve nam ovo govori o neraskidivoj vezi tabaka sa molitvenim prostorom, koje su gradili u blizini svojih radionica, a s druge strane da je kožarski zanat u Visokom postojao i prije 17. stoljeća.

A kada smo kod tabačkog zanata, najpoznatiji i vidljivi svjedok dugovječnosti i kontinuiteta kožarstva na ovim prostorima je Tabhanska/ Tabačka džamija, ponos svakog Visočanina, simbol istrajnosti i duhovnosti, kao i podsjetnik na dugu tradiciju tabačkog zanata na ovom području. Svojim autentičnim izgledom, kojim se izdvaja od ostale moderne arhitekture, plijeni pažnju svakog prolaznika, a zbog svoje historijske, tradicijske i ambijentalne vrijednosti proglašena je nacionalnim spomenikom BiH, 2003. godine.

Još jedna džamija, čiji je vakif bio zanatlija iz saračkog esnafa je Hadži Hasanova džamija, poznata i kao Saračica, u čijem haremu se nalazi i turbe. Podigao ju je Hadži Hasan Saračić za kojeg se smatra da je bio zastupnik saračkog zanata. Po svojoj arhitekturi i obimu skromna, skrivena i utonjena u ambijent koji je okružuje, ali ipak značajna i historijski vrijedna, podsjećajući nas na tragove saračkog zanata na visočkom području.

U srcu gradskog jezgra, poznatom kao Šadrvan, nalazi se još jedna ljepotica, čiji je utemeljitelj Alauddin, pa je po njemu i dobila naziv. Alauddin Kebir/ Šadrvanska džamija, sa svojim prepoznatljivim ukrasom česmom “ Šadrvanom “, čini jednu ambijentalnu i estetsku cjelinu, ubraja se u najstarije džamije na području Visokog. Svrstava se u prvu kategoriju kulturnohistorijskih spomenika našeg grada i nalazi se na Privremenoj listi nacionalnih spomenika BiH.

A u drugoj mahali, po nastanku i izgradnji mlađa, smještena je Alauddin Sagir/ Donjomahalska džamija, koja je sagrađena kasnije u odnosu na Šadrvansku džamiju, te su im i utemeljitelji različiti.

Po izgradnji mlađe u odnosu na nabrojane džamije su Novobrdska i Rosuljačka džamija, za koje se smatra da su izgrađene poslije 1640. godine. Ne postoji pouzdan podatak ko su njihovi osnivači, tako da su zadržale naziv po mahalama gdje se nalaze. Smatra se da su obje sagrađene tokom 18. stoljeća, te po nekim predanjima Rosuljačku džamiju su sagradili stanovnici te mahale.

Džamije kao sakralni spomenici muslimanske vjeroispovijesti predstavljaju bogatu sliku osmanske arhitekture i ostavštine na području našeg grada. Osim što su to primarno vjerski objekti i molitveni prostori muslimanskog stanovništva, one predstavljaju dragocijeno kulturno, historijsko i arhitektonsko naslijeđe Visokog, predstavljaju ukrase svojih mahala i uljepšavaju turističku razglednicu visočke doline.

Amela Jusufović / Visoko.co.ba