Ragib Vranac: Urbano zelenilo, značaj, betonizacija

U posljednje vrijeme se u javnosti pojavljuju inicijative/komentari za rekonstrukciju drvoreda u nekim ulicama u Visokom. Činjenica je da su na „Jaliji“ pojedine lipe u prilično lošem stanju, ali bi trebalo tražiti uzroke i razloge zašto je to tako. Najlakše je posjeći i uklonit i onda čekati 50 godina da drvo naraste i razvije krošnju. Ako drvo imalo vegetira treba mu dati šansu raznim metodama liječenja i pomoći. Zbog pojačane stambene gradnje/betonifikacije na uštrb zelenih površina moralo bi se u budućnosti povesti više računa o podizanju novih zelenih površina koje imaju direktni uticaj na kvalitet životne sredine koji se prvenstveno odnosi na poboljšanje klimatskih uslova u gradu kroz regulaciju temperature zraka i vazdušnih strujanja, smanjenja nivoa komunalne buke, povećanja vlage, sprečavanju erozije tla i zaštite od povećane sunčeve radijacije.

Temperatura zraka pod krošnjama stabala je i do 10 stepeni niža od one na asfaltnom pločniku direktno izloženom suncu. Drveće sa svojim krošnjama štiti od prejakog vjetra i zadržava značajnu količinu padavina da direktno ne padnu na tlo i izazovu bujice i poplave. Sve su ovo ekološke vrijednosti gradskog zelenila u kontekstu poboljšanja mikroklimatskih i higijenskih uslova gore pobrojanih koje direktno utiču na kvalitet života stanovnika.

Da ne zaboravim filtraciju i dekarbonizaciju kroz usvajanje CO2 iz zraka i vraćanje kiseonika, zadržavanje čestica prašine i čadži i u krošnjama koje kiša spere u tlo i kanalizaciju. Ilustracije radi jedan hektar bukove šume zadrži godišnje 40 tona prašine, a lipe i do 42 tone, a najotpornije vrste na većinu zagadjenja su od lišćara: javor, lipa, bukva, grab, drijen, a od četinara: tuje, tisa, smrče, borovi i jele. Utvrđene norme zelenila u urbanističkoj praksi se kreću od 20-40 m2 po stanovniku i tome teži većina zemalja EU i SAD, a kod nas su ispod 10, iako je Visoko po slobodnoj procjeni jedan od „zelenijih“ gradova u BiH, ali prvenstveno zahvaljujući formiranju drvoreda i zelenih površina tokom prošlog vijeka. Lokalne firme koje su ostvarile ekspanziju eksploatišući prirodne sirovine bi svoju društvenu odgovornost trebale mnogo više iskazivat kroz daleko veća ulaganja u „rekultivaciju“ eksploatisanih površina vraćanjem u prvobitno stanje i ozelenjavanjem, sa posebnim akcentom na stvaranje novih zelenih površina oko novoizgradjenih stambenih zgrada koje su većinom nekako umetnute u postojeći okoliš bez pratećih sadržaja neophodnih za fizičko i mentalno zdravlje stanovnika (drvoredi, parkovi, igrališta, bazeni i sl.). 

Glavna turistička atrakcija u Trebinju je gradska kafana u aleji platana, a kod nas u „Jagodi“ nekad kultnoj bašti Visočana baš zbog monumentalnog platana koji je sa malom fontanom stvarao poseban prirodni ambijent i hlad, sad je zaklonjen tendom i nema više nikakvog efekta. Ako u Beču izmještaju saobraćajnicu zbog jednog hrasta ne znam kome smetaju žile platana ako malo podižu asfaltni trotoar koji je očito preblizu stablu pa sprečava normalan dotok vode i hrane za korijenski sistem. Iz svih gore navedenih razloga i činjenica je vrijednost i cijena nekretnine daleko veća uz recimo Central park u New Yorku nego u ostalim dijelovima bez zelenila. Stoga bi svaki naš sugrađanin u budućnosti trebao dobro razmislit da li mu stvarno neko drvo uz kuću ili u dvorištu smeta.

Zbog drastičnih klimatskih promjena izazvanih nekontrolisanom emisijom CO2 i globalnog zatopljenja neprocjenjiva je vrijednost svakog drveta i biljke koji jedini neutralizuju te negativne efekte. Pa pokušajmo se svi ponašati u skladu s tim i suzdržati se od bilo kakvih radnji koje ugrožavaju prirodu.

Ragib Vranac / Visoko.co.ba