Pustinja Sahara bila močvara prepuna najstrahovitijih dinosaurusa

Tu gdje je sada pustinja, bio je veliki sistem rijeka koje su proticale i kroz današnji Alžir, jezera i močvara.

Čudno je što su tokom decenija istraživanja tog mjesta paleontolozi našli vrlo malo fosila dinosaurusa – biljojeda koji su tada lutali većim dijelom svijeta. Umjesto toga, tamo su identifikovali mnoge fosile dinosaurusa – mesoždera, letećih gmizavaca zvanih ‘pterosaurusi’ i džinovskih predaka današnjih krokodila.

„Bilo je to sigurno najopasnije mjesto u istoriji planete Zemlje, jer je tu bio dom toliko mnogo različitih vrsta grabljivaca svih oblika i veličina“, rekao je Nizar Ibrahim, paleontolog sa američkog Univerziteta Detroit Mercy.

„Ta povorka divova nije bila ni nalik bilo kojem sadašnjem ekosistemu, a bila je i prilično jedinstvena u poređenju s drugim ekosistemima iz doba dinosaurusa“, rekao je on.

Ibrahim i njegove kolege su brižljivo razmotrile ostatke životinja i geologiju tog ekosistema čiji su ostaci sačuvani u formacijama stijena u istočnom Maroku, nazvanim ‘Kem Kem’.

Njihov izveštaj, objavljen 21. aprila u časopisu ‘ZooKeys’, zasnovan je na nalazima dvije decenije istraživanja u tom području i na analizi zbirki muzeja širom svijeta.

To je prva detaljna sinteza svih prethodnih radova o tom mjestu i prvi pokušaj rekonstrukcije životne sredine u toj zoni Sjeverne Afrike prije 100 miliona godina, rekao je Andrea Cau, istraživač koji je radi prikupljanja podataka i komparacije sarađivao s muzejima i univerzitetima.

Nađeni fosili su veoma raznoliki: „od sitnih vodozemaca i nježnih biljaka, sve do masivnih dinosaurusa“, rekao je Ibrahim.

Nekoliko tih fosila su ostaci dinosaurusa – biljojeda, poput „sauropoda“, s dugačkim vratovima. No, čini se da ih je tamo bilo znatno manje nego njihovih rođaka mesoždera, što su paleontolozi primjetili na sjeveru Afrike još 1930-ih.

Među tim zastrašujućim zvijerima bila su bar četiri velika dinosaurusa – grabljivca. Jedan je iz grupe „abelisaurida“ koji je, zbog kratke njuške i relativno sitnih zuba, izgleda bio strvinar.

Paleontolozi su otkrili i fosile „spinosaurusa“, uske njuške i zuba specijalizovanih za probijanje krljušti i ubijanje riba. Taj, kako izgleda brzonogi grabljivac, bio je dugačak osam metara, masivan lovac s posebnim, testerastim zubima, kakve imaju ajkule, ali veličine noževa.

‘Pterosaurusi’ s četiri do šest metara raspona krila letjeli su im iznad glava, a džinovske ajkule i stvorenja u obliku krokodila dužine čitavog autobusa, vrebala u vodi.

„Na tom mjestu čjovek nigdje ne bi bio siguran, mogao bi da pogine na bezbroj načina“, rekao je Ibrahim.

Problem za naučnike je bio da shvate čime se hranilo toliko „nevjerovatno obilje“ grabljivaca na tom ipak ograničenom prostoru.

Istraživači su primjetili da se lobanje mesoždera iz ‘Kem Kema’ prilično razlikuju. To ukazuje da su bili specijalizovani za razne vrste plijena što bi spriječilo istrebljujuću konkurenciju među njima u borbi za hranu.

Izgleda i da su u mnogim slučajevima jeli morske životinje i da su najbogatiji izvor hrane u to vrijeme bile ribe, neke veličine terenskih vozila.

Za razliku od tog mjesta, gdje su u to vrijeme mesožderi bili u velikoj većini, stanje u prirodi je danas sasvim obrnuto: grabljivaca-vukova i lavova, neuporedivo je manje nego biljojeda – jelena, divljih koza, antilopa.

Ekosistemi kao ‘Kem Kem’, u kojima dominira toliko glomaznih grabljivaca, bili bi rijetki čak i tokom perioda Srednje Krede, kada je Sjeverna Afrika bila prekrivena ogromnim spletom reka, jezera i močvara.

Tako podvodan, tamošnji teren u to vrijeme nije mogao da dovoljno vegetacije izdrži dovoljno dugo da bi opstao veliki broj dinosaurusa – biljojeda, rekao je Ibrahim.

Ipak, pošto su ostaci fosila fragmentarni, te ih nije lako identifikovati, moguće je da je odnos broja mesoždera i biljojeda na tom mjestu bio drugačiji, a raznolikost vrsta veća.

Sve u svemu, za Ibrahima, ‘Kem Kem’ je pokazatelj da su drevni ekosistemi mogli biti veoma različiti od onih kakvi su danas.

To ne iznenađuje, rekao je on, imajući u vidu da je više od 99 odsto svih organizama koji su ikada postojali na Zemlji, izumrlo davno prije geološki kratkog perioda postojanja ljudi.

„Sahara oduzima dah svakome ko je danas vidi, ali kada se na tom suhom i negostoljubivom mjestu nađu džinovske krljušti riba i ogromni zubi krokodila, to zaista daje osjećaj onog što mi zovemo dubokim vremenom“, rekao je Ibrahim.

„Tada stvarno shvatate šta sve naša planeta ima i koliko mnogo se može promjeniti tokom vremena“, a zbog promjene klime to se dešva i sada – zaključio je on govoreći za ‘Popular Science’.

Visoko.co.ba/federalna.ba