Kako se brinemo o kulturno-historijskom blagu – stećcima koji datiraju iz srednjovjekovnog perioda, najbolje pokazuje primjer koji donosimo s lokacije Mladice u Lukavici. Ko će odgovarati za uništavanje vrijednog blaga?
U aprilu prošle godine izmještena je nekoropola stećaka sa sekundarne lokacije Bijelog Polja u opštini Istočno Novo Sarajevo. Dokaz uništavanja kulturnog bogatstva. Nezanje ili nebriga.
– Stvar je momenta koji je trajao od pola sata do sat vremena, da neko ko nije znao odluči da prebaci te stećke tu gdje jeste, a da nijedna opštinska uprava niti gradska inspekcija koja ima nadležnost u oblasti inspkcije nije znala za ovo – priča Ljubiša Ćosić, načelnik Opštine Istočno Novo Sarajevo.
Devet mjeseci kasnije na lokalitetu Bijelo Polje umjesto stećaka hotel. Opština je zemljište prodala za nešto više od 100.000 maraka privatnom preduzeću. Načelnik opštine kaže da nije bilo saznanja da je to sekundarna lokacija na kojoj se nalaze stećci. Priznaje, izvođač je žurio i nestručno vratio stećke na primarnu lokaciju udaljenu dva kilometra.
Lokalitet Pavlovac je primarna lokacija stećaka. Stećci su ‘80-ih godina premješteni na lokaciju Bijelo Polje. To je uradila JNA jer je na ovom području planirala gradnju vojnog poligona.
Stećci, uništeni, sada su vraćeni na Pavlovac – izvornu lokaciju iz 14. stoljeća. Na proglašenje nacionalnim spomenikom čekaju 11 godina.
– Tu imamo najveći stećak u Bosni težak 32 tone i on je ostao na izvornoj lokaciji, na Pavlovcu, dok su svi ovi stećci premješteni dolje u grad – priča Edin Bujak, profesor na Filozofskom fakultetu UNSA.
Iz Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH poručuju da odgovor o navedenom slučaju iz Uprave za inspekcijske poslove RS-a nikada nisu dobili. Tvrde, od 2009. su zabrinuti za nestručno izmještanje stećeka sa izvornih lokacija. Ponavljaju u kojim slučajevima to može biti urađeno. Iz entitetskog Ministarstva prosvjete i kulture šturi odgovor:
“Ministarstvo prosvjete i kulture RS-a je putem Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog nasljeđa RS-a, republičke uprave u sastavu Ministarstva, preduzelo niz aktivnosti s ciljem otklanjanja navedene štete na sekundarnom lokalitetu sa stećcima.”
Iz Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-historijskog naslijeđa RS-a nema odgovora šta se tačno poduzelo. V. d. direktorice danima je na putu. Stav od ranije je da nema podignutih prijava, kao ni procjene štete. Ipak, opštinski načelnik je jasniji: krivično odgovarati se ne može, jer je ovo u domenu prekršaja za neadekvatno postupanje. Kaže, opština je ta koja će uništeno i sanirati.
– U dogovoru s UNESCO-om ćemo stećke na primarnoj lokaciji i ove stećke koji su došli sa sekundarne ponovo na primarnu rasporediti na osnovu rasporeda koji postoji u Historijskom muzeju BiH i urediti taj park stećaka sredstvima UNESCO-a i sredstvima iz budžeta dvije opštine – kaže Ćosić.
Jasno je da državne institucije odgovora nemaju.
– Čak su i ti UNESCO lokaliteti u većini nezaštićeni, i trenutno unutra državnih institucija ne vidim nikakve volje da se tome pristupi sistematičnije – ističe Gorčin Dizdar, autor knjige “Stećak”.
Iako ponosno stoji ispred zgrade u kojoj se vode glavne politike u zemlji, postao je njena žrtva. Jer koji trebaju, ne brinu i ne čuvaju od propadanja nacionalno blago.
Visoko.co.ba/federalna.ba
Ako želite preuzeti tekst ili dio teksta čiji je autor Visoko.co.ba, dužni ste navesti i postaviti link našeg portala kao izvor autorskog teksta! Isto se odnosi i na fotografije i video materijale čiji je autor portal Visoko.co.ba ili materijale koji su dati portalu na korištenje.
Član 14. Kodeksa za štampu i online medije BiH: Značajna upotreba ili reprodukcija materijala zaštićenog autorskim pravima zahtijeva izričitu dozvolu nositelja prava, osim ako dozvola nije navedena u samom materijalu.