Lavanda: Biljka čija su ljekovita svojstva poznata od davnina

Stara latinska izreka kaže “Kao što je ruža miris srca, tako je lavanda miris duše”. Naziv biljke potiče od rimske riječi “lavare”, što znači prati odnosno kupati, jer su stari Rimljani zbog ugodne arome cvjetove lavande dodavali u mirisne kupke ili vodu kod pranja rublja.

Međutim, njena istorija seže i dalje, čini se kao da i nije postojalo vrijeme bez lavande.

Od Adama i Eve, Feničana i Kleopatre do Biblije
Najstariji pisani dokumenti u kojima se spominje datiraju iz doba prije Hrista. Lavanda se pod imenom nard, koje su prvi uveli stari Grci prema istoimenom gradu u Siriji, spominje u Bibliji. U Starom zavjetu nabrajaju je s drugim skupocjenim začinima, spominje se kao jedno od mirisnih ulja kojima se namirisala Judita prije zavođenja neprijateljskog vojnog komandanta, a kojega je nakon toga ubila da bi spasila Jerusalim. Kraljica od Sabe poklonila je kralju Solomonu upravo lavandu. U Novom zavjetu Marija maže Isusova stopala uljem narda.

Međutim, pored svih ovih pisanih riječi o magičnoj lavandi, navodno je lavanda jedna od biljaka koje su Adam i Eva ponijeli sa sobom pri izlasku iz raja. Prema drevnoj legendi, miomiris koji se širio od malog Isusa dolazio je od biljke na čijem grmu je Djevica Marija sušila njegovu odjeću, a vjeruje se da je to bila upravo lavanda. Stoga je dugo bilo uvriježeno vjerovanje da lavanda štiti od zlih sila, pa se u tu svrhu pravio ukras od suvog cvijeta u obliku krsta, koji se vješao iznad ulaza u hrišćanske kuće.

U nešto starijoj istoriji drevni Egipćani koristili su je za mumificiranje, a Feničani i Arapi radili su poznate parfeme od lavande. Navodno se Kleopatra poslužila mirisom lavande kako bi zavela Cezara i kasnije Marka Antonija.

Rimljani su koristili lavandino ulje za kupanje, osvježenje prostora, zaštitu od komaraca i muha, dezinfikovanje rana i kao dodatak mješavinama bilja za pušenje. Upravo otuda danas uvriježeno ime lavanda i lavandula, od latinskog korijena lavare (prati) ili livendula (modar, plavičast).

Smatra se da su Arapi donijeli lavandu u Grčku, odakle se ona proširila Mediteranom negdje 600. godine p.n.e. U Englesku i Francusku je stigla preko Rimljana, a sljedeća odrednica joj je bila Amerika.

U doba srednjeg vijeka i renesanse u Francuskoj se lavanda koristila za pranje i sušenje rublja, a pralje su se zvale “lavande”. Uzgajala se i u manastirima u medicinske svrhe, a poznata njemačka časna sestra Hildegard iz Bingena opisala je njeno svojstvo liječenja glavobolje i migrene. U doba kolere lavanda se koristila za dezinfekciju. Krojači kojima je bilo naređeno parfemisati svoje kreacije lavandom nisu se zarazili ovom smrtonosnom bolešću. U doba kuge u Londonu lavanda je postala poznata kao biljka koja štiti od zla i bolesti. Ljudi su nosili buketiće na zglobovima na rukama da bi se zaštitili, a pljačkaši grobova, kojih je tada bilo puno, prali su se nakon svojih prljavih pohoda u sirćetu pomiješanim s lavandom i rijetko su razvijali bolest.

Lična karta
Lavanda je višegodišnja biljka iz porodice usnatica (Lamiaceae) i pripadnica roda lavandi koji broji preko 40 vrsta. Raste u obliku grma, koji može doseći visinu i prečnik i do jednog metra. Grm je vrlo pravilan i uglavnom polu-loptastog oblika. Korijen biljke je drvenast, izrazito razgranat i račvast te prodire jako duboko u tlo. Stabljika joj je takođe drvenasta, kratka i razgranata, a grane su duge i četvorouglaste.

Vrlo je važno razlikovati pravu lavandu i onu hibridnu. Prava lavanda je grm koji je manje visine i prečnika te su joj cvjetne grane znatno kraće nego kod hibridne lavande. Listovi prave lavande su sivo-zelene boje, nasuprotni, uski, cjelovite ivice, dugi tri do pet cm, a široki 0,2-0,5 cm. Naličje listova prave lavande je obraslo sitnim dlačicama.

Listovi hibridne lavande su zeleni, slabo dlakavi, te nešto duži – pet do sedam cm, i širi – 0,8-1 cm. Prava lavanda obično cvjeta u junu, a hibridna nešto kasnije.

Ljekovitost
Primjena lavande je i danas raznolika: koristi se u kozmetičkoj industriji u proizvodnji parfema, kolonjske vode i losiona, u farmaceutskoj industriji, u prehrambenoj industriji kao začin i za aromatizovanje hrane, za proizvodnju sredstava koja se koriste za osvježavanja rublja ili prostorija, za dekoraciju itd. Osim toga, zbog dokazane ljekovitosti lavanda se koristi i u medicinske svrhe te u aromaterapiji.

Blagotvorna i umirujuća svojstva ulja lavande pozitivno djeluju na psihu te nepovoljna stanja poput nesanice, napetosti, stresa, depresije i anksioznosti. Eterično ulje lavande djeluje protivupalno, spazmolitično, sedativno, hipotenzorno, analgetično, ubrzava epitelizaciju kože itd.

Glavna ljekovitost lavande je temeljena na sposobnosti biljke i njenih pripravaka da smanjuje nervmu napetost pa se koristi kod migrena i neuralgije, za ublažavanje grčeva te kao pomoć u zacjeljivanju rana i ožiljaka, kod opekotina, akni, ekcema i ostalih kožnih tegoba.

Pripravci lavande su se pokazali korisnima i u liječenju bakterijskih i gljivičnih infekcija kože. Masaža eteričnim uljem lavande je pogodan lijek za razne vrste bolova kao što su išijas, lumbago, bolovi u vratu i zglobovima, upaljeni i napeti mišići, reume, uganuća itd.

Eterično ulje lavande se koristi i za inhaliranje disajnih puteva ili se nanosi na područje vrata, prsa i leđa za liječenje infekcija grla, gripe, kašlja, kod prehlade, astme, začepljenja sinusa, bronhitisa, laringitisa itd. Ulje lavande povećava pokretljivost crijeva, podstiče proizvodnju želučanih i žučnih sokova pa pomaže u liječenju bolova u želucu, kod nadutosti, povraćanja i proljeva. U periodu cvatnje lavanda služi i kao izvrsna hrana za pčele.

Ono što je važno je da kod propisane upotrebe lavande nema neželjenih djelovanja, a prevelike količine eteričnog ulja mogu nadražiti probavne organe te snažno utiču na opšte čovjekovo stanje. Ipak, s upotrebom lavande posebno treba da budu oprezne trudnice i dojilje.

Visoko.co.ba/nezavisne.com