Evropski naučnici postavili rekord u energiji nuklearne fuzije

Poduhvat evropskih naučnika koji tvrde da su uspjeli da proizvedu najveću održivu energiju nuklearne fuzije ikada zabilježenu predstavlja veliki korak u potrazi za novim izvorima čiste energije usred zabrinutosti zbog klimatskih promjena, pišu svjetski mediji a prenosi Radio slobodna Evropa (RSE).

Izgledi za korištenje energije koja postoji u zvijezdama korak su bliže stvarnosti pošto su evropski naučnici postavili novi rekord za količinu energije oslobođene u trajnoj reakciji fuzije, piše Guardian.

Istraživači u fuzijskom eksperimentu u pogonu JET (Joint European Torus) u Oxfordshireu proizveli su 59 megadžula topline, što je ekvivalentno s oko 14 kg eksploziva TNT, tokom fuzije od pet sekundi, više nego udvostručivši prethodni rekord od 21,7 megadžula kojeg je ista stanica postavila 1997.

Podvig obznanjen 9. februara desio se poslije više od dvije decenije testiranja i usavršavanja u britanskom Kalhem centru za energiju fuzije i pohvaljen je kao “velika prekretnica” na putu ka fuziji kao održivom i niskougljeničnom izvoru energije.

JET je dom najvećeg i najmoćnijeg operativnog “tokamaka” na svijetu – uređaja u obliku krofne kako bi zadržao plazmu ili visoko jonizovane gasove, koji se zagrijavaju na 150 miliona stepeni Celzijusa, ističe Guardian, dodajući da na takvim ekstremnim temperaturama atomska jezgra mogu da se spoje u nove elemente i oslobode ogromne količine energije.

Perspektiva fuzijske energije je vrlo privlačna, naglašava britanski list dodajući da ona ne stvara efekat staklene bašte, a jedan kilogram fuzijskog goriva ima oko 10 miliona puta više energije od jednog kilograma uglja, nafte ili gasa.

Stručnjaci pozdravljaju značajan korak evropskih naučnika u savladavanju tehnologije koja bi mogla da omogući da se jednog dana nuklearna fuzija koristi kao čist i gotovo neograničen izvor energije, ukazuje AP.

Naučnici koji nisu uključeni u evropski projekat JET-a vjeruju da se radi o značajnom rezultatu, ali ističu da je to još jako daleko od korištenja snage fuzije u komercijalne svrhe.

Eksperiment u pogonu JET u Velikoj Britaniji svakako budi nadu da bi taj čisti izvor energije u budućnosti mogao da se komercijalno koristi, ukazuje Financiel Times.

JET je uz saradnju članica Evropske unije, Švajcarske, Velike Britanije i Ukrajine, osnovan 1978. godine, i predstavlja najveći i najmoćniji operativni “tokamak” stroj na svijetu.

Dizajn koji su razvili sovjetski naučnici 50-ih koristi snažne magnete za držanje plazme od dva vodonikova izotopa – deuterijuma i tricijuma – na mjestu dok se zagrijava na temperature veće nego u Suncu, tako da se atomske jezgra spajaju oslobađajući energiju.

Energija fuzije ima dosta skeptika s obzirom na to koliko je vremena trebalo da se postigne napredak ali, kako ističe Financiel Times, za nju je povećano interesovanje posljednje decenije kao mogućeg alata u borbi protiv klimatskih promjena.

Očekuje se da će napredak postignut u JET-u poslužiti budućim eksperimentima u Iteru, najvećem svjetskom projektu nuklearne fuzije, koji se trenutno gradi u Francuskoj, u vrijednosti više od 20 milijardi dolara, ističe britanski list, dodajući da su JET i Iter dva od nekoliko velikih, javno finansiranih fuzijskih projekata širom svijeta.

Zabrinutost oko klimatskih promjena doprinjela je talasu interesovanja za istraživanje fuzije kod privatnih kompanija koje pokušavaju da ubrzaju napredak prema komercijalnoj fuziji bržim tempom od akademskih i vladinih napora, piše Wall Street Journal.

Oko 35 kompanija u svijetu utrkuje se ko će biti prva koja će da napravi pogone s mrežnom energijom i da ih komercijalizuje isporukom u elektroenergetsku mrežu, ističe list i dodaje da je prema nekim podacima za te napore do sada prikupljeno oko 4,3 milijarde dolara.

Trenutno se nuklearna energija – koja pokriva oko 10 odsto svjetske električne energije – proizvodi fisijom, procesom cijepanja atoma. Ali fisija stvara radioaktivni otpad koji može da traje hiljade godina. S druge strane, pojašnjava  Wall Street Journal, fuzija ne proizvodi takav otpad ili ne stvara efekat staklene bašte koji nastaje sagorijevanjem fosilnih goriva.

Očekuje se da će pogon Iter koji se uz podršku svjetskih vlada, uključujući članice Evropske unije, SAD, Kinu i Rusiju gradi u južnoj Francuskoj, biti posljednji korak u dokazivanju da nuklearna fuzija može da bude pouzdan izvor energije u drugoj polovini vijeka, ističe BBC.

JET će vjerovatno biti povučen poslije 2023, a Iter će početi eksperimente s plazmom 2025.

Iako je najava fuzije odlična vijest, nažalost ona neće pomoći u borbi za smanjenje efekata klimatskih promena, ističe BBC, ukazujući da je neizvjesno kada će fuzijska energija biti spremna za komercijalnu upotrebu.

Jedna procjena sugeriše 20 godina. Međutim, naglašava BBC tada bi proizvodnju energije fuzije trebalo povećati, što bi značilo odlaganje od možda još nekoliko decenija, dok je potreba za energijom bez ugljenika hitna.

Visoko.co.ba/federalna.ba/Beta