Ljudi koji su prestali da misle

Film Hana Arendt iz 2012. godine nastao u saradnji Njemačke, Luksemburga, Francuske i Izraela prati nekoliko godina djelovanja i rada jedne od najcjenjenije njemačke filozofkinje i političke teoretičarke koja se sa velikom hrabrošću usudila suprotstaviti do tad ukorenjenim stavovima o odnosu nacizma i Jevreja.

Biografska drama koju potpisuje rediteljka Margarethe von Trotte prati dešava se u šezdesetim godinama prošlo vijeka kada su pripadnici izraelske tajne službe Mossad uhapsili jednog od glavnih organizatora i izvršioca genocida u Drugom svetskom ratu, Adolfa Ajhmana. Hana Arnedt, ugledna nemačka filozofkinja jevrejka koja je 1941. izbjegla u SAD, prihvata poziv redakcije Nju Jorkera da izvještava sa Ajhmanovog suđenja.

Prateći suđenje shvata da je on nije antisemita po svojoj prirodi, da je osoba koja je izvršavala dužnost države, da je u jednom trenutku izgubio osnovnu dimenziju ljudskosti, izgubio je mogućnost da misli.

Zbog svoj stava Hana Arent je bila izopštena iz jevrejske zajednice, čak su i nju samu proglasili antisemitom. Jevrejski prijatelji ne prihvatajući njenu teoriju krenuli su joj leđa. Ona je kroz svoj rad nastojala da dokaze da se totalitarizam oblik društvenog uređenja koje omogućaba zlu, ne samo da postane radikalno nego i ekstremno.

U jednom trenutku zapitala da da li je možda postojala odluka d ajevrejski narod uradi nešto između bjega ili potpune predaje, da se morao desiti neki čin otpora, a tu joj opasku Jevreji nisu oprostili.

Njena teza je da velika zla u istoriji nisu počinili fanatici i sociopate već obični ljudi koji su prihvatali tumačenje države da su radnje u kojima učestvuju normalne, nisu propitivali odluke, već su samo izvršavali naređenja.

Izvještaji koje je Arendt objavila sa suđenja bili su hladni, ljudi ih nisu mogli razumjeti, a nakom provog objavljenog članka filozofkinja je dobijala na stotine prijetećih pisama. Ona je suđenje posmatara samo sa filozofske strane i kao takvog ga je tumačila.

Interesantno je da režiserka u filma nije prikazala Ajhmana, već je koristila orginalne snimke sa suđenja.

Ono što prožima cijeli film jeste odnos Hane Arendt sa njenim profesorom, najvećim filozofom 20. vijeka Martinom Hajdegerom sa kojim je bila i u ljubavnoj vezi tokom studija. Hajdeger i odnos sa njim prožima se kroz njen pogled na Njemačku, a to je značajno zbog činjenice da je Hajdeger podržavao nacionalsocijalizam i Hitlera, kao i to da se nikad toga nije odrekao.

Hana Arenat je većinu svog života provela van Nemačke, mada svoju domovinu nije dobrovoljno napustila, otišla je 1933. godine zbog mržnje prema Jevrejima, a u jendom trenutku govori da ona ne pripada ni jednoj naciji, da je njoj važno filozofskom mišljenje.

Hana Arendt napisala je kapitalno djelo o totalitarizmu pod nazivom “Izvori totalitarizma”, a nakon suđenja Ajhmanu izdala je knjigu o tome pod nazivom “Izvještaj o banalnosti zla”, a kod nas ju je izdao beogradski Samizdat.

6yka.com/visoko.ba